بیست سال پیش، بسیاری از ما هیچ چیز درباره میکروموبیلیتی نمی‌دانستیم؛ چه رسد به اینکه آن را به عنوان ابزاری برای توسعه جامعه‌ای سالم و پاک در نظر بگیریم. با این حال در چند سال گذشته، خدمات میکروموبیلیتی مشترک به سرعت در شهرهای دنیا گسترش یافته و چشم انداز تحرک شهرها را متحول کرده است. امروز در آخرین ماه‌های سال 2021 میلادی، بیش از 300 شهر دنیا به حداقل یک سیستم میکروموبیلیتی اشتراکی مجهز شده‌اند. تا جایی که دیدن وسایلی مانند دوچرخه‌ها و موتورهای برقی در سراسر شهرهای بزرگ و کوچک، به موضوعی عادی تبدیل شده است. در ادامه به بررسی این شیوه رفت و آمد و تاثیرات مثبت آن روی حمل و نقل عمومی می‌پردازیم:
زیرو، اپلیکیشن استفاده اشتراکی از موتور برقی و دوچرخه برقی در تهران
حمل و نقل میکروموبیلیتی چیست؟
حمل و نقل میکروموبیلیتی، به شیوه‌های رفت و آمد کوچکی گفته میشود که با کمک نیروی انسانی یا الکتریکی، افراد را از نقطه‌ای به نقطه دیگر جابه‌جا کند. وسایلی مانند موتور برقی، دوچرخه الکترونیکی، اسکوترهای برقی یا هر وسیله نقلیه کوچک و سبک وزن دیگری که به عنوان یک منبع مشترک بین چندین کاربر استفاده میشود، به عنوان شیوه حمل و نقل میکروموبیلیتی اشتراکی شهرت دارد.
معیارهای متعددی را میتوان برای تعریف بهتر میکروموبیلیتی در نظر گرفت: وسیله‌ای که وزن آن کمتر از 500 کیلوگرم باشد، ظرفیت تنها 2 مسافر یا بار محدود را داشته باشد و حداکثر سرعت یا برد آن به 80 کیلومتر بر ساعت برسد. این سیستم در دنیای امروز به قدری پرطرفدار شده است که بیشتر شرکتها به دنبال ارائه خدمات آن به شهروندان می‌گردند. در نتیجه، وسایل نقلیه کوچک در شهرها و جوامع مختلف توزیع شده و معمولاً مشتریان می‌توانند از تلفن هوشمند برای پیدا کردن و باز کردن آنها استفاده کنند.
هزینه رفت و آمد این وسایل با استفاده از برنامه‌های تلفن همراه و اینترنتی قابل پرداخت است. معمولآ نرخ‌های سفر شامل یک هزینه ثابت اولیه به‌علاوه شارژ در دقیقه تعریف میشود. با این حال هر شرکت ارائه دهنده خدمات میکروموبیلیتی، قوانین متفاوتی دارد و هزینه خود را بر اساس شکل رفت و آمد و نگهداری شهروندان دریافت می‌کند.
همانطور که این صنعت در حال رشد است، درک این موضوع نیز پر اهمیت به نظر می‌رسد که یک وسیله نسبتآ کوچک، تا چه حد میتواند به طور قابل توجهی بر کیفیت زندگی افراد تأثیر بگذارد. به عبارتی این خدمات جابجایی جدید، مزایای بالقوه زیادی را برای شهروندان و کاربران علاقه‌مند به تکنولوژی ارائه می‌کند.
حمل و نقل میکروموبیلیتی از کجا آمده است؟
خاستگاه اولیه وسایل نقلیه میکروموبیلتی به گذشته‌های دور برمی‌گردد. شاید بتوان ریشه اصلی این شیوه حمل و نقل را به حداقل دو قرن پیش نسبت داد، یعنی زمانی که دوچرخه به عنوان یک وسیله جدید در اختیار شهروندان قرار گرفت. با این حال با پیشرفت تکنولوژی و اختراع اسکوتر و اسکیت بورد در دهه 90، شیوه جدیدی در حرکت و رفت وآمد شهروندان معرفی شد.
در چند سال اخیر وسایل نقلیه کوچک با داشتن پیشرفت‌هایی مانند سیستم ردیابی GPS، اتصال اینترنتی، پرداخت آنلاین، استفاده از باتری‌های با طول عمر بالا و حرکت با استفاده از گوشی‌های هوشمند، به عنوان یک راه‌حل واقعی برای جابه‌جایی شهری ظاهر شده‌اند.
خدمات دوچرخه‌های برقی، به ویژه از زمانی کمتر از 3 سال پیش که مورد راه اندازی و توزیع قرار گرفت، با توجه افراد متعددی روبه‌رو شد. نرخ پذیرش این وسیله در مدت زمان کوتاه خود و در بازار حمل و نقل بسیار چشمگیر بود، تا جایی که مدتها از آن برای برنامه‌های سواری پرطرفدار استفاده می‌شد.
با این حال این صنعت به وضوح در مراحل ابتدایی خود قرار دارد و جای تعجب نیست که چالش‌های فراوانی را تجربه کند.
میکروموبیلیتی، مکمل حمل و نقل عمومی
از آنجا که شهرها با رشد سریع جمعیت روبه‌رو هستند، نیاز به جابه‌جایی ساکنان از طریق شبکه‌های حمل و نقل موجود، بیش از پیش ضروری میشود. بیش از نیمی از جمعیت جهان در حال حاضر در مناطق شهری زندگی می‌کنند و این میزان تا سال 2050 میتواند به دو سوم کل جمعیت کره زمین برسد. در نتیجه تقاضا برای طی کردن مسافت‌های شهری میتواند در سال 2050 دو برابر بیشتر از تعداد امروز باشد.
در حالی که حمل‌ونقل انبوه و عمومی کارآمدترین وسیله برای جابه‌جایی تعداد زیادی از مردم در مسافت‌های طولانی باقی می‌ماند، رفت وآمد فردی و سازگار با محیط زیست میتواند به یک چالش جدی تبدیل شود. اگر مردم راهی مناسب و مقرون به صرفه برای سوار شدن به اتوبوس یا قطار نداشته باشند، پس حتمآ به دنبال یک وسیله نقلیه شخصی می‌گردند تا آنها را از ترافیک‌های طولانی و هوای آلوده نجات دهد. رسیدن به محل کار، پیدا شدن فرصت‌های شغلی، افزایش تحرک و … از جمله عوامل دیگری هستند که در نتیجه استفاده از وسایل نقلیه کوچک و شخصی اتفاق می‌افتد.
این در حالی است که خدمات میکروموبیلیتی راه‌حل‌های وسوسه انگیزی برای چالش‌های رفت و آمد در آینده ارائه می‌دهند. به عنوان مثال، Mobike، یک سیستم اشتراک دوچرخه بدون ایستگاه در چین، ادعا می‌کند که با هدف قرار دادن مناطقی در فاصله بیش از 500 متر دور از حمل و نقل عمومی و قرار دادن شعبه‌های خود در نقاط مختلف شهر، دسترسی به مشاغل، آموزش و مراقبت های بهداشتی را تقریباً دو برابر کرده است. تقریباً نیمی از سفرهای مشترک با دوچرخه برقی در بسیاری از شهرهای چین، بخشی از یک سفر چندوجهی است که به عنوان مکمل حمل و نقل عمومی شناخته میشود.
حمل و نقل کوچک همچنین میتواند ابزار قدرتمندی برای افزایش دسترسی افرادی باشد که سطح درآمد پایینی دارند. داده‌های یک نظرسنجی محدود نشان می‌دهد که دوچرخه‌های الکترونیکی در میان کاربران کم‌درآمد بالاترین میزان استفاده را دارد.
اما ظرفیت میکروموبیلیتی فراتر از اتصال مردم به حمل و نقل انبوه و عمومی است. بیش از نیمی از سفرهای خودرویی که سالانه در ایالات متحده انجام میشود، در حال جایگزینی توسط وسایلی مانند موتورها و دوچرخه‌های برقی است. یک نظرسنجی در این کشور نشان داده است 34 درصد از افراد شرکت کننده گفته‌اند که ترجیح می‌دهند به جای استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی و حتی خودروهای شخصی، از موتورها و دوچرخه‌های برقی برای رفت و آمد استفاده کنند.
در مکان‌های دیگری که در آن سفرهای کوتاه اتفاق می‌افتد (مانند دانشگاه‌ها، پایگاه‌های نظامی، کارخانه‌ها و شرکت‌های وسیع) استفاده از این وسایل کوچک حمل و نقل یک راه حل بسیار پرطرفدار و مناسب شناخته میشود. “الیور بروس”، سرمایه‌گذار خدمات میکروموبیلیتی تخمین می‌زند که بیش از 1.4 تریلیون مایل مسافرت سالانه در ایالات متحده – و بیش از 4 تریلیون مایل در سطح جهان – میتواند از طریق وسایل حمل و نقل جدید و کوچک انجام شود؛ بازاری هیجان انگیز که بالقوه صدها میلیارد دلار ارزش دارد.
شرکت‌های خصوصی، ارائه دهنده خدمات میکروموبیلیتی اشتراکی
در گذشته، وسایل حمل و نقل عمومی به طور سنتی و توسط دولت‌های محلی و از طریق فرآیندهای رقابتی و شرکت‌های دولتی-خصوصی ایجاد می‌شد. با این حال ایجاد، مدیریت و گسترش این وسایل در سال‌های پیشین بسیار دشوار و پرهزینه بود. امروز با رشد و پیشرفت تکنولوژی، حمل و نقل عمومی در اشکال دیگری نیز تعریف میشود.
از زمان معرفی اولین سیستم اشتراک دوچرخه بدون ایستگاه در سیاتل آمریکا که در تابستان 2017 به وقوع پیوست، و با معرفی اسکوترهای برقی در سانتا مونیکا در اواخر پاییز همان سال، بسیاری از خدمات حمل و نقل جدید در بیشتر نقاط دنیا کاملاً مستقل از دولت‌های محلی راه اندازی شده و طرفداران بسیاری پیدا کرده‌اند. در حال حاضر آشکار است که این خدمات نوید واقعی برای کمک به اهداف شهری مانند برابری، دسترسی به مشاغل و خدمات، پاکیزگی آب و هوا و موارد دیگر را ارائه می‌دهد.
از آنجا که این خدمات جدید در بیشتر کشورها دیگر مستقیماً توسط دولت‌های محلی تهیه نمی‌شوند، مسئولان شهری مجبور شده‌اند به سرعت مقررات جدید صدور مجوز و قوانین مربوط را برای به حداکثر رساندن دسترسی، ایمنی و فرصت‌های اقتصادی برای همه ساکنان و همچنین کاهش ازدحام ایجاد کنند. سرعت سریع معرفی و تکرار فن‌آوری‌های حمل‌ونقل جدید، نیاز به ایجاد چارچوب‌های نظارتی انعطاف‌پذیر را برجسته می‌کند که میتواند به طور گسترده در مدل‌های جدید حمل‌ونقل عمومی اعمال شود.
موتورهای برقی اشتراکی در آلمان و شرکت‌های فعال در حوزه میکرومبیلیتی را از اینجا بخوانید.